Ocena heurystyczna to metoda oceny użyteczności systemów, interfejsów lub stron internetowych, polegająca na analizie zgodności ich projektów z zestawem ustalonych zasad (tzw. heurystyk). Zazwyczaj przeprowadzają ją eksperci ds. użyteczności, którzy sprawdzają produkt pod kątem problemów z interakcją, projektowaniem i ogólną intuicyjnością. Najbardziej znanymi heurystykami są te opracowane przez Jakoba Nielsena, które obejmują m.in. spójność systemu, elastyczność, przejrzystość informacji, czy łatwość odzyskiwania błędów.
Ocena heurystyczna to metoda oparta na teoretycznych regułach, stosowana do analizy zgodności interfejsu graficznego z zasadami użyteczności. Jest niedrogą i prostą techniką, używaną w różnych fazach cyklu życia strony internetowej. Przeprowadzają ją eksperci, którzy niezależnie oceniają interfejs względem heurystyk pochodzących z literatury fachowej. W wyniku analizy tworzony jest spis problemów, przypisanych do odpowiednich zasad, co ułatwia późniejsze ulepszenia. Mimo że heurystyki mogą różnić się od wyników testów wydajności, są często stosowane ze względu na łatwość interpretacji. Nie jest to metoda formalna, gdyż różni eksperci mogą korzystać z różnych zestawów zasad, dlatego warto zadbać o ich odpowiednie przypisanie do wykrytych problemów.
10 reguł Jakoba Nielsena
- Informowanie systemu o statusie wykonywanych operacji (wyświetlanie komunikatów).
- Dopasowanie systemu do świata rzeczywistego.
- Sterowanie użytkownikiem i umożliwianie mu wyboru.
- Konsekwencja i stosowanie standardów.
- Zapobieganie błędom.
- Używanie skojarzeń zamiast przypominania.
- Elastyczność i efektywność użycia.
- Estetyczna i skromna grafika.
- Wsparcie użytkowników w rozpoznaniu, diagnozie i naprawie błędów.
- Pomoc i dokumentacja.
Proces oceny heurystycznej składa się z kilku etapów: eksperci najpierw niezależnie przeglądają system, identyfikując problemy, a następnie wspólnie analizują wyniki, tworząc raport końcowy. Heurystyki są ogólnymi zasadami, dlatego ocena heurystyczna nie jest tak dogłębna jak testy z udziałem użytkowników, ale pozwala na szybkie i kosztowo efektywne wykrycie problemów. Jest często stosowana we wczesnych fazach projektowania, aby uniknąć błędów przed wdrożeniem produktu.
Ocena heurystyczna to metoda oceny użyteczności, którą można stosować w różnych sytuacjach i dla różnych systemów.
Przykłady zastosowania oceny heurystycznej
Ocena stron internetowych
Eksperci ds. użyteczności analizują nową stronę e-commerce pod kątem zasad heurystyk Nielsena, takich jak przejrzystość nawigacji, zrozumiałość interfejsu, dostępność informacji o produktach oraz łatwość finalizowania zakupów. Mogą zidentyfikować problemy, np. zbyt złożony proces zakupowy lub brak wskaźników postępu. Celem jest poprawa intuicyjności stron internetowych i zwiększenie konwersji sprzedażowych.
Ocena aplikacji mobilnych
Zespół ekspertów ocenia aplikację bankową, sprawdzając, czy użytkownik ma łatwy dostęp do swoich kont, czy opcje są intuicyjnie rozmieszczone oraz czy aplikacja informuje o ewentualnych błędach. Celem jest zwiększenie komfortu użytkowania aplikacji, co przekłada się na wyższą lojalność klientów.
Ocena systemów CRM
System zarządzania relacjami z klientami (CRM) jest oceniany pod kątem łatwości wprowadzania danych, przejrzystości raportów oraz efektywności komunikacji między zespołami sprzedaży. Celem jest ułatwienie codziennego użytkowania przez pracowników, co zwiększa produktywność.
Ocena oprogramowania B2B
Oprogramowanie ERP (Enterprise Resource Planning) zostaje poddane ocenie, by sprawdzić, czy użytkownicy łatwo znajdują potrzebne funkcje i czy system wspiera ich codzienne zadania bez zbędnego obciążenia poznawczego. Celem jest optymalizacja procesów biznesowych i zwiększenie wydajności.
Ocena urządzeń interaktywnych
Heurystyczna ocena inteligentnego zegarka sprawdza, czy interakcje dotykowe są płynne, informacje dostępne na ekranie czytelne, a nawigacja prosta w obsłudze. Celem jest poprawa funkcjonalności urządzeń wearables i zwiększenie satysfakcji użytkowników.
Korzyści stosowania oceny heurystycznej
- szybka i stosunkowo tania informacja zwrotna dla projektantów, pomagająca w ulepszeniu interfejsu,
- możliwość przewidzenia problemów przed testowaniem z użytkownikami, co pozwala zaoszczędzić czas i koszty,
- identyfikacja trudnych do wykrycia błędów, których nie ujawniają testy wydajności,
- zapewnienie zgodności z powszechnymi standardami użyteczności.
Ocena heurystyczna pozwala szybko zidentyfikować problemy związane z użytecznością, co sprawia, że jest cennym narzędziem na wczesnych etapach projektowania, zanim produkt trafi do użytkowników końcowych.